Polski sektor bankowy znalazł się w centrum kontrowersji związanych z planowanym wycofaniem wskaźnika WIBOR, co doprowadziło do wprowadzenia przez niektóre banki tzw. klauzul awaryjnych w umowach kredytowych.
Chociaż te zmiany mają na celu umożliwienie płynnego przejścia na nowe wskaźniki oprocentowania, ich sposób implementacji oraz prawna wątpliwość wywołały niezadowolenie wśród konsumentów i zainteresowanie ze strony regulatorów.
Klauzule awaryjne – niezbędne zabezpieczenie czy narzędzie przymusu?
Klauzule awaryjne mają za zadanie umożliwić bankom i kredytobiorcom dostosowanie się do nowych wskaźników oprocentowania, które mają zastąpić WIBOR. Jednakże, według raportu Rzecznika Finansowego, metody, w jakie niektóre banki wprowadzają te zmiany, budzą poważne wątpliwości. Zgłoszono przypadki, gdzie banki, pod pretekstem aneksowania umów z innych przyczyn, wprowadzały klauzule awaryjne, nie informując należycie klientów o ich znaczeniu i konsekwencjach. Ponadto, stosowano agresywne techniki komunikacji, a nawet wprowadzano klientów w błąd co do rzekomej obowiązkowości tych zmian.
Odpowiedź instytucji nadzorujących i skargi klientów
W odpowiedzi na narastające skargi klientów, które zaczęły wpływać do Rzecznika Finansowego pod koniec 2022 roku, urząd ten przeprowadził szczegółową analizę sytuacji. Skierowano zapytania do kilkunastu banków komercyjnych i spółdzielczych, żądając wyjaśnień. Rzecznik Finansowy powiadomił również Komisję Nadzoru Finansowego (KNF) oraz Urząd Ochrony Konkurencji i Konsumentów (UOKiK) o potencjalnych naruszeniach, które mogą mieć miejsce w kontekście wprowadzanych klauzul.
Reakcja sektora bankowego
Banki, znajdujące się pod presją regulacji unijnych oraz wymogów nadzoru finansowego, bronią swojego podejścia, twierdząc, że wprowadzanie klauzul awaryjnych jest zgodne z europejskim rozporządzeniem BMR, które obowiązuje od 2016 roku. Przedstawiciele sektora bankowego argumentują, że bez tych zmian, w przypadku zaprzestania publikacji WIBOR, mogłoby dojść do niepewności prawnej co do sposobu obliczania oprocentowania kredytów.
Ryzyko dla kredytobiorców i możliwe scenariusze
Kredytobiorcy stają przed trudnym wyborem – podpisanie aneksu oznacza zgodę na nowe warunki określone przez bank, natomiast jego odrzucenie może prowadzić do sytuacji, gdzie umowa kredytowa nie będzie zawierała jasnych zasad naliczania oprocentowania po wycofaniu WIBOR. Eksperci podkreślają, że każda ze stron umowy kredytowej powinna być świadoma ryzyka i potencjalnych konsekwencji swoich decyzji.
Długofalowe perspektywy
Zamieszanie wokół klauzul awaryjnych zwraca uwagę na potrzebę bardziej przejrzystej komunikacji i uczciwego traktowania konsumentów przez banki. Równocześnie, trwa debata na temat przyszłości regulacji wskaźników referencyjnych w Polsce oraz roli, jaką w tym procesie powinny odgrywać instytucje nadzorcze i same banki. Dla kredytobiorców ważne będzie, aby dokładnie analizować wszelkie zmiany w swoich umowach kredytowych i w razie potrzeby korzystać z porady prawnej. Jak rozwinie się ta sytuacja, będzie miało długofalowe implikacje dla polskiego rynku finansowego i jego uczestników.
