W ostatnim czasie wskaźnik WIBOR stał się jednym z najgorętszych tematów w dyskusjach na temat finansów i kredytów. Znajduje się on w niemal każdej umowie kredytowej, wpływając bezpośrednio na wysokość rat płaconych przez kredytobiorców.
Ale czym dokładnie jest WIBOR i jak jest obliczany? Czy planowane zastąpienie go nowym wskaźnikiem WIRON przyniesie realne zmiany dla osób spłacających kredyty? W tym artykule odpowiadamy na te pytania, dostarczając szczegółowych informacji i analiz.
Czym jest WIBOR?
Definicja i znaczenie
WIBOR, czyli Warsaw Interbank Offered Rate, to wskaźnik referencyjny określający wysokość oprocentowania, na jakie banki komercyjne są skłonne pożyczać sobie nawzajem środki finansowe na polskim rynku międzybankowym. Jest to jeden z kluczowych parametrów polskiego systemu finansowego, wpływający na oprocentowanie kredytów, pożyczek oraz innych instrumentów finansowych oferowanych klientom indywidualnym i korporacyjnym.
Administrator WIBOR
Administratorem wskaźnika WIBOR jest spółka GPW Benchmark, będąca jednostką zależną Giełdy Papierów Wartościowych w Warszawie. Oznacza to, że pośrednio kontrolowana jest przez Skarb Państwa. GPW Benchmark podlega nadzorowi Komisji Nadzoru Finansowego (KNF), która w grudniu 2022 roku potwierdziła, że proces ustalania wskaźnika WIBOR jest zgodny z przepisami Unii Europejskiej, przejrzysty i odporny na manipulacje.
Proces ustalania stawki WIBOR
Fixing WIBOR
Każdego dnia roboczego o godzinie 11:00 odbywa się tzw. fixing WIBOR. W procesie tym uczestniczy 13 największych banków działających w Polsce. Banki te deklarują oprocentowanie, na jakie byłyby gotowe pożyczyć środki innym bankom. Następnie z zebranych kwotowań odrzuca się skrajne wartości – najwyższe i najniższe – a z pozostałych oblicza się średnią arytmetyczną. Wynik ten stanowi wartość WIBOR dla danego dnia.
Zgodność z przepisami unijnymi
Zgodnie z unijnym Rozporządzeniem BMR (Benchmark Regulation), proces ustalania wskaźnika referencyjnego musi być oparty na rzeczywistych transakcjach rynkowych, jeśli są one dostępne. W przypadku WIBOR:
1. Pierwszy poziom danych: Uwzględnia się rzeczywiste transakcje pożyczek międzybankowych.
2. Drugi poziom danych: Jeśli brak jest transakcji między bankami, bierze się pod uwagę transakcje z dużymi podmiotami finansowymi.
3. Trzeci poziom danych: W przypadku braku powyższych, wykorzystuje się kwotowania wiążące banków uczestniczących w fixingu.
Dzięki temu WIBOR odzwierciedla realne warunki panujące na rynku finansowym.
Rodzaje stawek WIBOR
WIBOR jest wyznaczany dla różnych terminów zapadalności, co odzwierciedla różne okresy, na jakie banki pożyczają sobie środki:
•WIBOR ON (overnight) – depozyty jednodniowe.
•WIBOR TN (tomorrow next) – depozyty na następny dzień.
•WIBOR SW (spot week) – depozyty tygodniowe.
•WIBOR 1M, 3M, 6M, 9M, 12M – depozyty na odpowiednio 1, 3, 6, 9 i 12 miesięcy.
Najczęściej w umowach kredytowych stosowane są stawki WIBOR 3M (trzymiesięczne) i WIBOR 6M (sześciomiesięczne).
WIBOR a stopy procentowe NBP
Chociaż Narodowy Bank Polski nie uczestniczy bezpośrednio w ustalaniu WIBOR, poziom tego wskaźnika jest silnie powiązany ze stopami procentowymi ustalanymi przez Radę Polityki Pieniężnej NBP:
•Stopa referencyjna – podstawowa stopa procentowa NBP, wpływająca na koszt pieniądza w gospodarce.
•Stopa lombardowa – określa maksymalne oprocentowanie kredytów udzielanych przez NBP bankom komercyjnym.
•Stopa depozytowa – określa oprocentowanie depozytów składanych przez banki komercyjne w NBP.
WIBOR zazwyczaj kształtuje się powyżej stopy referencyjnej NBP, odzwierciedlając oczekiwania rynku co do przyszłych zmian stóp procentowych. Jeśli rynek spodziewa się podwyżek stóp, WIBOR będzie wyższy, a jeśli oczekuje obniżek – niższy.
Struktura oprocentowania kredytów
Oprocentowanie kredytów oferowanych przez banki składa się z dwóch głównych elementów:
1. Stawka referencyjna – najczęściej WIBOR 3M lub WIBOR 6M.
2. Marża banku – stała wartość ustalana indywidualnie dla każdego klienta, zależna od polityki banku, zdolności kredytowej klienta i negocjacji.
Przykład:
Jeśli WIBOR 3M wynosi 5%, a marża banku to 2%, to oprocentowanie kredytu wynosi 7%. Oprocentowanie to jest zmienne – co trzy miesiące aktualizuje się w oparciu o aktualną stawkę WIBOR.
Kontrowersje i wiarygodność WIBOR
Czy WIBOR jest manipulowany?
W ostatnich latach pojawiły się w mediach i mediach społecznościowych opinie podważające wiarygodność WIBOR, sugerujące możliwość manipulacji jego wartością. Jednak Komisja Nadzoru Finansowego wielokrotnie potwierdzała, że proces ustalania WIBOR jest transparentny i zgodny z międzynarodowymi standardami. GPW Benchmark, jako administrator wskaźnika, podlega ścisłemu nadzorowi i musi spełniać wymagania Rozporządzenia BMR.
Orzeczenia sądowe
W mediach pojawiły się informacje o rzekomym zakwestionowaniu WIBOR przez sądy. W rzeczywistości w jednym z postępowań Sąd Okręgowy w Katowicach wydał tymczasowe zabezpieczenie w sprawie indywidualnej umowy kredytowej, które zostało później uchylone w wyniku apelacji. Nie oznacza to jednak zakwestionowania legalności czy wiarygodności samego wskaźnika WIBOR.
WIRON – nowy wskaźnik na horyzoncie
Dlaczego zastępujemy WIBOR?
Międzynarodowe standardy i rekomendacje po kryzysie finansowym z 2008 roku skłoniły wiele krajów do reformy wskaźników referencyjnych. Wskaźniki oparte na kwotowaniach międzybankowych (jak LIBOR czy WIBOR) są zastępowane wskaźnikami opartymi na rzeczywistych transakcjach. W Polsce podjęto decyzję o zastąpieniu WIBOR nowym wskaźnikiem WIRON (Warsaw Interest Rate Overnight).
Czym jest WIRON?
WIRON opiera się na rzeczywistych transakcjach depozytowych jednodniowych zawieranych na rynku międzybankowym oraz z dużymi podmiotami finansowymi. Odzwierciedla on faktyczny koszt pozyskania kapitału na jeden dzień.
Proces wdrożenia WIRON
W wrześniu 2022 roku Komitet Sterujący Narodowej Grupy Roboczej ds. Reformy Wskaźników Referencyjnych zaakceptował plan zastąpienia WIBOR przez WIRON. Kluczowe etapy procesu:
1. Przygotowanie infrastruktury – dostosowanie systemów bankowych do nowego wskaźnika.
2. Edukacja rynku – informowanie uczestników rynku i klientów o zmianach.
3. Wprowadzenie nowych produktów – oferta produktów finansowych opartych o WIRON.
4. Zastąpienie WIBOR – planowane na początek 2025 roku.
Wpływ na kredytobiorców
Czy raty kredytów będą niższe?
Nie można jednoznacznie stwierdzić, czy zastąpienie WIBOR wskaźnikiem WIRON spowoduje obniżenie rat kredytowych. WIRON, jako stawka jednodniowa, zazwyczaj jest niższy od WIBOR 3M czy 6M. Jednak banki mogą dostosować marże lub wprowadzić inne mechanizmy, aby zrekompensować różnice. Ostateczny wpływ na koszty kredytu będzie zależał od wielu czynników, w tym sytuacji na rynku finansowym w momencie zmiany wskaźnika.
Zmiany w umowach kredytowych
Zgodnie z Rozporządzeniem Ministra Finansów, w przypadku zaprzestania publikacji WIBOR, umowy kredytowe będą automatycznie dostosowane poprzez tzw. klauzule awaryjne. Kredytobiorcy nie muszą podejmować żadnych działań – banki są zobowiązane do wprowadzenia zmian zgodnie z prawem i informowania klientów o ich skutkach.
Podsumowanie
WIBOR jest kluczowym elementem polskiego rynku finansowego, wpływającym na oprocentowanie kredytów i pożyczek. Proces jego ustalania jest transparentny i zgodny z unijnymi regulacjami. Planowane zastąpienie WIBOR wskaźnikiem WIRON ma na celu dostosowanie polskiego rynku do międzynarodowych standardów, zwiększenie wiarygodności wskaźników referencyjnych oraz odzwierciedlenie rzeczywistych warunków rynkowych.
Kredytobiorcy powinni być świadomi tych zmian, ale nie ma powodów do niepokoju. Wszystkie działania są podejmowane z myślą o stabilności rynku i ochronie interesów klientów. W razie wątpliwości warto skonsultować się z doradcą finansowym lub bezpośrednio z bankiem.
Źródła informacji
•Komisja Nadzoru Finansowego – www.knf.gov.pl
•GPW Benchmark – www.gpwbenchmark.pl
•Narodowy Bank Polski – www.nbp.pl
•Rozporządzenie BMR – Rozporządzenie Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) 2016/1011 z dnia 8 czerwca 2016 r.
